Jerita Iban – penatai bansa Iban bagi ke 2

0

Tampung ari minggu suba..

DIKENA kitai nyidi pengamat tu kelebih agi dalam uji kitai ngambi sekeda leka jaku bansa Hindu ti agi mengkang dikena bansa Melayu sampaika seharitu nitihka dipansik aku ari bup kudus sida iya ti dikumbai “Sanskrit” munyi ti disebut aku dibaruh ditu legi.

1. Batta, Battara tauka Avatara dalam pengarap bansa Hindu nya sebaka sekali enggau leka jaku petara tauka bunsu petara dalam pengarap lama bansa Iban.

2.Brahma tauka Narayana ti tuai ke semua petara di langit din nya sebaka sekali enggau Biku Raja Petara ti tuai ke semua petara dalam pengarap lama bansa Iban tauka Sempandai, iya petara ti keterubah iya ngaga mensia ari tanah liat.

3.Vishnu, iya nya petara ti ngibun mensia dalam pengarap lama bansa Hindu nya sebaka sekali enggau bunsu manang ba pengarap lama bansa Iban.

4. Shiva, iya nya petara guru ti selalu ngelalau orang nya sebaka sekali enggau raja burung ti dikumbai Kuang Kapung.

5. Indra ti petara Guntur, Agni ti petara api enggau Vayu ti petara rebut ba pengarap lama bansa Hindu nya sebaka sekali enggau raja Guntur, raja api enggau raja ribut ba pengarap lama bansa Iban.

Kala, iya nya petara bunuh ba pengarap lama bansa Hindu sebaka sekali enggau Aki Lang Singalang Burung ti tuai kayau enggau serang ba pengarap lama bansa Iban.

6. Ganesa, iya nya petara utai tumbuh enggau tanah endur bumai enggau guna ke bukai nya sebaka sekali enggau Aki Simpulang Gana tauka Semerugah ti petara tanah.

7. Tujuh iku burung ti diguna dalam pengarap bansa Hindu nya sebaka sekali enggau sida Ketupung diri menyadi ti tuai nguluka orang ngayau, bumai enggau pengawa bukai dalam babas ngarika entua sida iya Lang Singalang Burung.

8 . Djwata, juata tauka Diwata, iya nya siku ari petara dalam ai dalam pengarap Hindu sebaka sekali enggau Raja Juata ti siku ari petara dalam ai ba pengarap lama bansa Iban.

9. Bharati, iya nya petara indu ti bajik, pandai, pintar ati enggau tau ajih ti diau dalam Sungai Bharatas nya sebaka sekali enggau Endu Meni Bentar Batu ti nyadi siku ari petara indu ti diau dalam ai ba pengarap lama bansa Iban.

10. Garuda, iya nya burung ti pemadu besai sereta makai mensia ba pengarap lama bansa Hindu nya ukai semina nyau ka sama nama enggau burung geruna, iya nya burung ti pemedu besai sereta makai mensia ba pengarap lama bansa Iban.

11 .Jatayus dalam pengarap lama bansa Hindu sebaka sekali enggau Bunsu Bubut tauka Bunsu Ruai.

12 . Kumbha-Kharna, iya nya pengambis besai antu sereta kering dalam pengarap lama bansa Hindu nya sebaka sekali enggau antu gerasi papa tauka antu Buau Nyada dalam pengarap lama bansa Iban.

13. Menua Kosala ti betuaika Maharaja Dasaratha ti ngadaka Rama, iya lelaki ti pengambis sigat, gagah, kebal, tau kayau enggau tau serang kelimpah ari ti tau ajih ba pengarap lama bansa Hindu nya sebaka enggau menua Panggau Libau ti betuaika Gila Gundi ti beranakka Keling, iya nya lelaki ti sama pengambis sigat, gagah, kebal, berani, tau kayau enggau tau serang kelimpah ari ti tau ajih ba pengarap lama bansa Iban.

14. Menua Mithila ti betuaika Janaka ti beranakka Sita, iya indu ti pengambis bajik, pandai, pintar ati enggau tau ajih nya sebaka sekali enggau Menua Gelung Batu Nakung ti betuaika Bedang ti beranakka Kumang, iya indu ti pengambis bajik, pandai, pintar ati enggau tau ajih ba pengarap lama bansa Iban.

15. Menyadi tiri Rama ti benama Barita, Laksaman enggau Sutruga ti sama gagah, kebal, berani, tau kayau enggau tau serang ba pengarap lama bansa Hindu nya sebaka sekali enggau Laja, Bungai Nuing enggau Pungga ti petunggal Keling ba pengarap lama bansa Iban.

16. Tiga iku indu ti bajik, pandai, pintar ati enggau tau ajih mega ba menua Mithilda ti jadi enggau Barita, Laksamana enggau Sutraga, iya nya pungka lelaki orang di menua Kosala nya sebaka sekali enggau Lulung, Selinggar Matahari enggau Endu Puyu ti jadi enggau Laja, Bungai Nuing enggau Pungga ba pengarap lama bansa Iban.

17. Sita ari menua Mithilda ti jadi enggau Rama ari menua Kosala nya sebaka sekali enggau Kumang ari menua Gelung Batu Nakung ti jadi enggau Keling ari menua Panggau Libau. Reti nya, pungka indu orang ari menua Mithilda ti jadi enggau pungka lelaki ti datai ari menua Panggau Libau nya endang bela tangkup.

18. Sugriva, iya nya raja nyumbuh tauka raja mayas ti nulung Rama bebunuh nya sebak sekali enggau raja nyumbuh tauka raja mayas dalam pengarap lama Iban.

19. Yama, iya menyadi tuai sida Rama ari Kosala ti mati lulus lalu nyadi raja di menua sebayan nya sebaka sekali enggau Kemping Padi, iya menyadi tuai Keling ti mati lulus mega ti lalu nyadi raja di menua sebayan ba pengarap lama bansa Iban.

Pengarap lama dua iti bansa tu ti arapka antu, engkeramat, gagah, kebal, mimpi, nasip, niat, pantang tuai, penti pemali enggau mayuh ti bukai nya endang sebaka sekali reti enggau jalai nguna.

Dikena kitai nyidi lebih dalam agi pengamat pelaba tu, uji kitai ngenang mansa sekeda leka jaku bansa Hindu ti agi mengkang dikena bansa Melayu sampaika seharitu. Chunto iya, iya nya baka leka jaku Maharaja, Raja, Laksamana enggau Saudagar ti dikena ngelar urang ti pangkat raja, gagah berani enggau pedagang ti kaya. Semua tiga leka jaku tu endang jaku bansa Hindu ti bisi ditemu ba bup kudus sida iya ti dikumbai “Sanskrit”.

Tang udah perintah Majapahit tumbang ba pun taun 1400 suba ti lalu diganti perintah Islam dia leka jaku maharaja enggau raja lalu ditukar sida ngagai sultan, iya nya gelar ti sebaka taja iya disebut dalam jaku orang Arab, taja leka jaku ti dikumbai Laksamana enggau saudagar mengkang agi dikena sida iya dikena sida iya ngelar orang ti gagah berani enggau pedagang ti kaya.

Tu pan dipelabaka aku bisi pengamat enti kitai mandingka cherita Parameswara ti lari ngagai Pulau Tumasek pengudah iya ti munuh raja Hindu di nengeri Palembang di Pulau Sumatra sebedau iya tepejuh pejalai ngagai nengeri Melaka ti alai iya lalu digelar orang di menua nya Sultan Iskandar Shah pengudah iya ti masuk agama Islam dalam taun 1402 kelia.

Kada enda bakatu kini ti ngepunka nengeri Banjermasin,Brunei, Kedah, Kelantan, Kotei, Johore, Pahang, Perak, Pontianak, Sambas, Sanggau, Sukadana, Sulu enggau mayuh ti bukai bisi sultan.

Penatai bansa Iban di Pulau Borneo

Enggai ke uchu ambu enggau turun menurun sida iya ila masuk ugama Islam dia sekeda tuai bansa Iban ti diau enda jauh ari nengeri Jambi, kelebih agi dalam Sungai Bengkuku enggau ti diau enda jauh ari Pagar Ruyung lalu bebai pindah ngagai menua baru ti jauh ari menyadi sida iya bansa Melayu. Sida iya betuaika Lang ti besumbar Gilik menua. Orang ti nyadi ke sapit iya, iya nya Gundai ti begelar Ribut Nyepu, Gising ti begelar Antu Raya enggau Kusing ti begelar Bah Menua. Semua sida iya tu endang orang pungka lelaki ti sama kering, kebal enggau berani.

Enti nitihka ditusi siku orang ti mansang bekuli ari Sumatra ngagai menua Sarawak tu empai lama ti udah sampaika Senahri Sungai Bengkuku nya agi bisi Iban diau taja gaya pendiau sida iya agi tinggal bendar ari gaya pendiau kitai di menua Sarawak.

Nyadi sida empat iku tuai bansa Iban tu kelia bela nengali bangkung siti siku ti disereta dua puluh iku orang ti sama berani lalu mupuk belayar ari Jambi nengah Selat Melaka sebedau ngerembuska diri ngagai Tasik Jawa nuju Pulau Borneo. Kebuah alai sida iya nemu nuj menua nya kia laban dulu ari tu sida iya kala rembus ngagai pulau tu lebuh ti betundi udi bedagang enggau orang bansa Hindu enggau bansa Islam.

Ba pulau Borneo sida iya sangkai ba banchak nanga sungai mit siti ti bechabang ba Sungai Pawan ti bepati ba Sungai Kayung. Lebuh sida meda menua dia puang sereta manah alai ngidupka diri sida iya lalu berunding deka ngentapka pendiau diri. Sida lalu ngaga langkau pengenduh dia ngambika bisi endur sida iya diau enda lama.

Tang ari siti lebuh sida iya mansang deka beramuka kampung enda mukai-mukai ga Lang tu tadi enda ingat mai beliung iya dalam ma. Nya alai iya madahka diri nikal ngagai langkau sambil ngasuh bala iya majakka pejalai sida beramu.

Tang lebuh iya baru deka tama ngagai langkau sida iya dia iya lalu diserang 15 iku munsuh ti penuh ngena ngepan. Taja tubuh siku aja Lang enda lari tang ngetan bamuk ngelaban munsuh nya. Nyau pemuas sida ti bamuk dia Lang ulih munuh 14 belas iku munsuh nya. semina siku aja munsuh uli ngerarika diri.

Pala munsuh nya lalu dipumpung iya serta dipanggaika iya ke dalam langkau. Tang bukang munsuh nya diaraka iya ba sebelah jalai ba tengah laman sida iya sebedau iya lalu nitihka bala besai ti beramu di kampung enda jauh ari langkau sida iya nya. Datai iya ba bala sida iya ti udah mupuk beramu pagi nya iya nadai madah ngagai orang nama utai ti udah nyadi. Gamal iya pan dipeda sida iya tak nadai bebali tang dipeda baka ti selama.

Tang lebuh sida iya pulai merarau ngagai langkau sida tengahari nya sida balat tekenyit sereta tekepang ati meda bukang munsuh nyau betegaing ba tengah laman langkau nyau. Sida iya lalu kekalau manjung madahka munsuh bisi ngendap enda jauh ari langkau sida iya. Sida lalu belabuh niap tubuh engka ti bisi dibunuh munsuh tang nadai ga sida iya bisi nyau. Nya ti ngasuh sida iya lalu betanya enggau pangan diri sapa ti empu bukang nya.

Lebuh sida iya benung betalatka sapa empu dengah nya dia Lang lalu kekalau manjung madahka sesumbar baru iya. “Aku tu meh Lang ti besumbar antu Inung Pengaruh Bisa, Enselan Menua Ngena Leka Balang Bedabung”. “Aku ti bedengah munsuh nya lebuh sida ngeramka ipa ba semak langkau kitai”, pia ku iya bejaku.

Dinga panjung orang enda nemu agi laban kelalu gagaka pemerani enggau pemujur iya ti udah ngalahka munsuh nya sambil sida geli ati ninga pemanah sesumbar baru iya nya, kelebih agi ba senentang genteran ti madahka diri “Enselan Menua Ngena Leka Balang Bedabung”.

Pengawa sida ti beramu sehari lalu diketuka sida nangka tengahari nyya aja laban ti kiruh muai bukang enggau ngebuk antu pala munsuh nya.

Kira dua bulan udah nya dampa ti digaga sida ti chukupka tujuh puluh diri sebilik ti betampung panjai pan tembu. Udah nya sida iya lalu bebagi dua , sebagi ngambi bala besai pindah lalu sebagi tinggal laban enggai ke dampa sida iya dikachau munsuh.

Nitihka cherita lama ti ditampung aku ari sida ketuai sebuah ari 15 belas buah bangkung ti pindah ngelayang tasik ngagai Pulau Borneo nya enda ulih nenataka diiri laban karam di rantau jalai.

Pengudah rengat ti keterubah iya pindah ngagai Pulau Borneo mayuh mega Iban bukai pindah ari Sumatra entudi sida iya. Tang ukai semua sida iya tama Sungai Kayung tang ngachirka pendiau diri masuk Sungai Kapuas ti ngujungka sida iya lalu bechampur enggau bansa bukai ti udah dulu nguan menua nya.